Giáo án Sinh học 11 - Tiết 31: Điện thế nghỉ, điện thế hoạt động và sự lan truyền xung thần kinh - Trường THPT Thuận Thành 2

Nội dung tài liệu: Giáo án Sinh học 11 - Tiết 31: Điện thế nghỉ, điện thế hoạt động và sự lan truyền xung thần kinh - Trường THPT Thuận Thành 2

1. Giáo án: Sinh học 11 Ngày soạn 26/2/ 2016 Ngày dạy: 2/3/2016 Tiết 31. ĐIỆN THẾ NGHỈ, ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG VÀ SỰ LAN TRUYỀN XUNG THẦN KINH. I. Mục tiêu Sau khi học xong bài này học sinh phải có: 1. Kiến thức: - Nêu được khái niệm về hưng phấn. - Nêu và giải thích được khái niệm điện thế nghỉ. - Vẽ được đồ thị điện thế hoạt động và điền được tên các giai đoạn của điện thế hoạt động vào đồ thị. - Trình bày và so sánh được cách lan truyền của điện thế hoạt động trên sợi thần kinh có bao miêlin và không có bao miêlin. 2. Kĩ năng - Hoạt động nhóm. - Quan sát, phân tích, suy luận và giải thích. 3. Thái độ: - Hiểu bản chất của điện tế bào ( điện sinh học) giải thích một số hoạt động sinh lí và chống mê tín dị đoan. - Rèn luyện hoạt động của hệ thần kinh có khoa học để có đầu óc sảng khoái, học tập có hiệu quả. II. Phương pháp - Hỏi đáp- phát hiện. - Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm. III.Phương tiện - Hình 28.1, H 29.1, H 29.3; H 29.4 sgk. - Phiếu học tập số 1. Quan sát hình 28.1 và đọc mục I sgk trang 114. Tìm những từ thích hợp điền vào chỗ trống của những câu sau. Điện thế nghỉ có ở tế bào đang ở trạng thái (1) Dùng điện kế cực nhạy để đo điện thế nghỉ của tế bào thần kinh mực ống, khi tế bào đang ở trạng thái không bị kích thích. Điện cực 1 đặt ở (2) , điện cực 2 đặt ở (3) Điện kế quay là do (4) . Trước trị số điện thế nghỉ người ta quy ước đặt dấu âm (-) vì (5) . - Phiếu học tập 2 Hãy đọc mục II.1,.2 sách giáo khoa trang 118 – 119 và xem hình ảnh động để hoàn thành nội dung sau: So sánh sự lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh có bao miêlin và không có bao miêlin. - Giống nhau: - Khác nhau: Đặc điểm so sánh Sợi không có bao miêlin Sợi có bao miêlin Cách lan truyền Tốc độ lan truyền Ví dụ IV.Tiến trình 1. Ổn định lớp. Giáo viên: Nguyễn Thị Nhụy – Trường THPT Thuận Thành số 2
2. Giáo án: Sinh học 11 2. Kiểm tra bài cũ. 3. Bài mới. ĐVĐ: Các tế bào sống có điện, nghĩa là cơ thể sống có điện. Hoạt động của giáo viên và học sinh Nội dung GV: Em hãy đọc thông tin từ dòng 1- 4 sgk/ 114 I . Khái niệm về hưng phấn. để trả lời những câu hỏi sau: - Hưng phấn là sự biến đổi lí, hóa xảy ra trong tế 1. Hưng phấn là gì? bào khi bị kích thích. 2. Trong cơ thể những tế bào nào có khả năng - Trong cơ thể mọi tế bào đều có khả năng hưng hưng phấn? phấn. 3. Có mấy dạng điện tế bào? - Điện tế bào có 2 dạng: Điện thế nghỉ và điện HS: Đọc sgk trả lời câu hỏi. thế hoạt động. II. Khái niệm điện thế nghỉ 1. Khái niệm GV: Phát phiếu học tập cho học sinh, yêu cầu Điện thế nghỉ là sự chênh lệch điện thế giữa hai học sinh làm việc theo nhóm(2 hs/ bàn) trong bên màng tế bào khi tế bào không bị kích thích, thời gian 5 phút. phía bên trong màng mang điện âm so với phía HS: Quan sát hình 28.1 và đọc sgk mục I hoàn ngoài màng mang điện dương. thành bài tập theo nhóm. HS: Đại diện nêu kết quả, nhóm khác nhận xét. 2.Ví dụ: điện thế nghỉ ở tế bào thần kinh mực GV: Đưa đáp án: ống là: – 70mV. GV: Điện thế nghỉ là gì? Ví dụ? HS: Phát biểu. GV: Nhận xét, kết luận III.Điện thế hoạt động. GV: Khi nào xuất hiện điện thế hoạt động? 1. Đồ thị điện thế hoạt động HS: Suy nghĩ và quan sát hình trả lời. Điện thế hoạt động gồm 3 giai đoạn: GVKL: Khi tb bị kích thích tới ngưỡng - Mất phân cực ( khử cực): điện từ giá trị âm GV: Bằng cách nào người ta khẳng định được tế chuyển dần tới 0. bào bị kích thích sẽ xuất hiện điện thế hoạt - Đảo cực: điện thế mang giá trị dương. động? - Tái phân cực: điện thế quay về trạng thái âm GV bổ sung: do điện hoạt động xuất hiện và biến ban đầu. đổi quá nhanh (3 -4‰ giây) nên phải dùng loại máy dao động kí điện tử theo dõi và ghi lại điện thế hoạt động GV: Trình chiếu hình ảnh động H29.1 sgk trang 117.Yêu cầu học sinh quan sát, xác định các giai đoạn của điện thế hoạt động trên đồ thị. GV: Giải thích tại sao có giai đoạn khử cực, đảo 2. Khái niệm điện thế hoạt động cực, tái phân cực. Điện thế hoạt động là sự biến đổi điện thế nghỉ ở GV: Thế nào là điện thế hoạt động? màng tế bào từ phân cực sang mất phân cực, đảo cực và tái phân cực. IV. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh. GV: Bản chất của xung thần kinh là gì? 1.Xung thần kinh là điện thế hoạt động. ( xung điện hay điện thế hoạt động) GV: Có hai loại sợi thần kinh, đưa hình ảnh về sợi thần kinh có bao miêlin. 2. Sự lan truyền xung thần kinh trên sợi thần - Xung thần kinh lan truyền như thế nào trên sợi kinh có bao miêlin và không có bao miêlin. thần kinh? Giáo viên: Nguyễn Thị Nhụy – Trường THPT Thuận Thành số 2
3. Giáo án: Sinh học 11 GV: Hãy đọc mục II sgk/ 118 và theo dõi 2 đoạn băng về truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh có bao miêlin và không bao miêlin, cho biết: Đáp án phiếu học tập GV: Phát phiếu học tập cho các nhóm học sinh ( nhóm – 2hs/ bàn) – 5 phút HS: thảo luận trả lời HS: Đại diện một nhóm nêu kết quả. - Xung thần kinh xuất hiện ở nơi bị kích thích sẽ GV: Nhận xét, thống nhất nội dung như đáp án lan truyền dọc theo sợi thần kinh phiếu học tập. GV: Tại sao phía trong màng dòng điện truyền từ A → B, phía ngoài màng dòng điện không truyền ngược lại từ B → A ( theo quy luật lan truyền dòng điện: dòng điện lan truyền từ nơi có điện thế cao ( tích điện dương) tới nơi có điện thế thấp ( tích điện âm); măt ngoai: tại A đang khử cực, đảo cực hưng tính thấp nên khi dòng điện từ B đến A sẽ không gây khử cực, đảo cực ( điểm A ở giai đoạn trơ) GV: Đưa ra một số hình ảnh ứng dụng sau khi phát hiện điện sinh học: Điện tâm đồ, điện não đồ. Đáp án phiếu học tập số 1 (1)-nghỉ ngơi, không bị kích thích; (2) phía ngoài màng (3) – ngay phía trong màng; (4)có chên lệch điện thế giữa hai bên màng(có hiệu điện thế giữa hai bên màng); (5) phía bên trong màng mang điện âm so với phía bên ngoài mang điện dương Đáp án phiếu học tập số 2. So sánh sự lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh có bao miêlin và không có bao miêlin. - Giống nhau: Về cách lan truyền:Xung thần kinh lan truyền là do mất phân cực, đảo cực, tái phân cực liên tiếp hết vùng này sang vùng khác. - Khác nhau: Đặc điểm so sánh Sợi không có bao miêlin Sợi có bao miêlin Liên tục từ vùng này sang vùng khác Nhảy cóc từ eo Ranvie này sang eo Cách lan truyền liền kề trên sợi thần kinh Ranvie khác. Tốc độ lan truyền Chậm Nhanh hơn nhiều Ở người, trên sợi thần kinh giao cảm, Ơ người, trên sợi thần kinh vận Ví dụ tốc độ lan truyền: 3 -5m/s. động tốc độ lan truyền khoảng 100m/s. HS: Thực hiện lệnh sgk/119. - do bao miêlin có tính chất cách điện nên không thể khử cực và đảo cực ở vùng có bao miêlin s 1,6 16 - t = = = (s) v 100 1000 V.Củng cố. Trả lời các câu hỏi trắc nghiệm sau: Câu 1. Mặt ngoài của màng tế bào thần kinh ở trạng thái nghỉ ngơi tích điện gì? A. Dương B. Âm C. Trung tính D. Hoạt động Giáo viên: Nguyễn Thị Nhụy – Trường THPT Thuận Thành số 2
4. Giáo án: Sinh học 11 Câu 2. Điện thế nghỉ là sự chênh lệch điện thế giữa hai bên màng tế bào A. khi tế bào không bị kích thích, phía bên trong màng mang điện tích âm so với phía bên ngoài màng mang điện tích dương. B. khi tế bào không bị kích thích, phía bên trong màng mang điện tích dương so với phía bên ngoài màng mang điện âm. C. khi bị kích thích, phía bên trong màng mang điện tích âm so với phía bên ngoài màng mang điện dương. D.khi tế bào không bị kích thích, phía bên trong màng mang điện tích dương so với phía bên ngoài màng mang điện âm Câu 3. Thế nào là điện thế hoạt động? A.là điện thế hình thành khi tế bào không bị kích thích. B.Là sự biến đổi điện thế nghỉ, từ phân cực sang mất phân cực, đảo cực, tái phân cực. C.Là sự biến đổi điện thế nghỉ, từ mất phân cực sang phân cực, đảo cực, tái phân cực. D.Là sự biến đổi điện thế nghỉ, từ mất phân cực sang phân cực. Câu 4. Lan truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh có bao miêlin xảy ra như thế nào? A. Xung thần kinh lan truyền liên tục từ vùng này sang vùng khác kề bên và tốc độ lan truyền nhanh hơn nhiều so với trên sợi thần kinh không có bao miêlin. B. Xung thần kinh lan truyền theo cách nhảy cóc, từ eo Ranvie này sang eo Ranvie khác và tố độ lan truyền chậm hơn nhiều so với trên sợi thần kinh không có bao miêlin. C. Xung thần kinh lan truyền theo cách nhảy cóc, từ eo Ranvie này sang eo Ranvie khác và tố độ lan truyền nhanh hơn nhiều so với trên sợi thần kinh không có bao miêlin. D. Xung thần kinh lan truyền liên tục từ vùng này sang vùng khác kề bên và tốc độ lan truyền chậm hơn nhiều so với trên sợi thần kinh không có bao miêlin. VI. Bài tập về nhà - Đọc mục “em có biết?’’. - Trả lời câu hỏi và bài tập cuối bài. - Đọc trước bài 30 sgk. VII. Rút kinh nghiệm giờ dạy Giáo viên: Nguyễn Thị Nhụy – Trường THPT Thuận Thành số 2